سرفصل ها
معمولا پروژههای ساختمانی بسیار پرهزینه و زمان بر هستند. با توجه به وضعیت اقتصادی حاکم بر کشور حساسیت این پروژهها به مراتب بیشتر از قبل شده است. از همین رو هم کارفرمایان و هم پیمانکاران در طول ساخت و ساز یک سازه احتمالاً ادعاهایی خواهند داشت که طرف مقابل، به راحتی زیر بار پذیرش و جبران این ادعاها نخواهد رفت. از همین رو ما با مفاهیمی رو به رو هستیم تحت عنوان مدیریت ادعا. اصطلاح کلیم(claim) به معنی ادعا است و گاها پیمانکاران، از این اصلاح استفاده میکنند. شرکت ملل آرمه به عنوان یک شرکت سازنده ساختمان با تجارب موفق در زمینه ادعا کردن در قرارداد پروژه های عمرانی آماده اجرای پروژههای ساختمانی میباشد. در ادامه به بررسی بیشتر این نوع از کلیم خواهیم پرداخت.
ادعا کردن در قرارداد پروژه های عمرانی زمانی امکان پذیر است که کارفرما در چند آیتم اصلی یعنی زمان، هزینه، مفاد قرارداد و محدوده کار دارای ضعف و ابهام باشد. با در نظر گرفتن این آیتمها میتوان ادعا در قرارداد را به سه نوع اصلی تقسیم کرد:
1- کلیم در زمان پروژه: معمولا چیزی که منجر به ناراحتی پیمانکاران میشود طولانی شدن بیش از حد پروسهی ساخت در اثر کم کاری کارفرما میباشد. به این علت که اغلب، خسارات زیادی را برای کلیه افراد ذی ربط به همراه دارد.
2- کلیم در مبلغ پروژه: یکی از مهمترین دلایل انعقاد قرارداد اطمینان از ثبات هزینهها و اتفاق نظر بر سر شیوههای پرداخت در طول انجام پروژه است. بنابراین کارفرما بایستی مطابق با قرارداد هزینههای کار را سر موعد به پیمانکار تحویل دهد.
3- کلیم در ردیفهای انطباق ردیفهای فهرست بهای پیمان با کارکرد انجام شده چه از لحاظ ریالی چه جنس فعالیت کاری: کارفرما نمیتواند تغییری در کیفیت مفاد و محدودههای کار مشخص شده در قرارداد ایجاد نماید. هر نوع تغییری از جانب کارفرما، قابل پیگیری است.
بدیهی است که هر کدام از این موارد منجر به افزایش زمان و هزینههای یک پروژه و در نهایت به وجود آمدن ادعاهای مالی و حقوقی میگردند.
در لایحهی تاخیرات پیمانکار با ارائه مستندات و مدارکی معتبر علل تاخیر در پروژه را به کارفرما توضیح و در مورد سهم طرفین در تاخیر پروژه شفاف سازی میکند. تاخیرات پیش آمده در پروژههای عمرانی دو نوعاند یا مجازند یا غیر مجاز (البته به آن غیر موجه نیز میگویند). تاخیرات مجاز به دلیل کم کاری کارفرما پیش میآیند و مسلما کارفرما نمیتواند هیچ ادعایی در مورد خسارات ناشی از قصور خود داشته باشد. به شرطی که پیمانکار بتواند با تنظیم یک لایحه و ارائه مستندات این امر را ثابت نماید.
لایحه تاخیرات دو نوع دارد:
شاید این سوال مطرح شود که انحراف و تاخیر در پروژه چه تفاوتی با هم دارند. انحراف مربوط به درصد پیشرفت پروژه است. به طور مثال درصد پیشرفت برنامه ریزی شده پروژهای 60 درصد است در حالی که درصد پیشرفت واقعی آن تنها 30 درصد میباشد. این پروژه به میزان 30 درصد انحراف دارد. اما تاخیر به اختلاف مدت زمان قرارداد با مدت زمانی که پروژه واقعا تمام میشود، میگویند. توجه داشته باشید که از انحراف پروژه نمیتوان به تاخیر آن دست یافت.
بر اساس قانون شرایط عمومی پیمان، بند ج ماده 30، هنگامی که مدت زمان قرارداد اولیه تمام شد افراد میتوانند نسبت به تهیه و تنظیم لایحه اقدام نمایند. برای این که لایحهی تاخیرات را بنویسید باید مستندات و مدارکی دال بر تاخیر و انحراف از مفاد قرارداد را جمع آوری و دسته بندی نمایید. مدارک مورد نیاز به این شرحاند:
توجه داشته باشید که لایحه باید توسط فردی کاربلد و مسلط بر قانون پیمان، مادهها و تبصرههای آن تنظیم شود. البته اگر میخواهید که در ادعای خود موفق عمل کنید. قانون بخشهای مبهم زیادی دارد که طرف مقابل دعوی میتواند به نفع خود از آنها بهره ببرد. شرکت ملل آرمه یکی از پیمانکاران پیشتاز کشور است که نسبت با مسائل عمرانی و حقوقی آشنایی کامل دارد. لذا به خوبی میتواند متقاضیان درگیر با چالشهای حقوقی و عمرانی را راهنمایی و آنها را در کلیم پیروز نماید.
بررسی دلایل تاخیر توسط کارفرما
هنگام ادعا کردن در قرارداد پروژه های عمرانی نیاز است که تمامی مسائل و پیشآمدهای مربوط به کارفرما و پیمانکار مشخص و ریشهیابی شوند. از همین رو پیمانکار برای ادعای خود بایستی دلایل کارفرما برای تاخیر را نیز مورد بررسی قرار دهد:
روشهای تهیه لایحه تاخیرات
هیچ روشی به عنوان بهترین روش تهیه لایحه و ادعا کردن در قرارداد پروژه های عمرانی وجود ندارد، چرا که هر پرونده و ادعایی تحت شرایط خاصی اتفاق میافتد. ضمن این که هر مرجع قانونی نیز الزامات خاص خود را میطلبد. برای این که ادعای شما در دادگاه یا شورای حل اختلاف مورد پذیرش قرار بگیرد، باید از روش منطقی و جامعه پسندی استفاده کنید. ارائه یک تحلیل منطقی در کنار شیوههای روش شناختی و انجام محاسبات و ارزیابیهای مورد نیاز، مؤلفههای مهمی برای پیروزی به شمار میروند.
مراحل و تهیه و نگارش لایحه
برای کلیم در قرارداد تعیین خسارت مهمترین اصل میباشد. اگر بر حسب بیتدبیری کارفرما، پیمانکار بخشی از درآمد خود را از دست داده باشد، در حقوق آن را به عنوان خسارت مستقل میشناسند و طرف مقابل باید نسبت به جبران خسارت اقدام نماید. به طور مثال اگر کارفرما بر اثر تعلل در پرداخت هزینهها منجر به تاخیر پروژه شده باشد و در اثر این تاخیر، پیمانکار ضرر کرده باشد، باید مسئولیت این امر را بپذیرد و نسبت به جبران آن برآید.
یکی از روشهای مورد علاقه پیمانکاران برای تعیین خسارت ناشی از کارفرما، مقایسهی هزینههای واقعی کار با هزینههای تخمینی زمان مناقصه و انعقاد قرارداد است. چرا که جمع آوری و ارائه مستندات به دادگاه و مراجع قضایی سخت است. اما توجه به این نکته ضروری است که مراجع حقوقی و قضایی چندان با این روش موافق نیستند و آن را منطقی و محکمه پسند نمیدانند. بلکه باید هزینهها را به اجزای کوچکتری تقسیم کرد و تاثیر طرفین را بر تاخیر نشان داد. بنابراین در تعیین خسارت عجله نکنید.
روش محاسبه نرخ تاخیرات غیر مجاز پیمانکار در شرایط خصوصی و عمومی
در بند ب ماده 50 قانون شرایط عمومی چنین ذکر شده که اگر در پایان کار، مدت زمان انجام پروژه بیشتر از مدت زمان تعیین شده در قرارداد و تمدیدهای آن باشد، مهندس مشاور با در نظر گرفتن ماده 30، مجددا دلایل تاخیر پیمانکار را بررسی و تاخیرات غیر مجاز او را تعیین میکند تا پس از تأیید کارفرما از آن برای تعیین خسارت استفاده نماید.
قانون شرایط عمومی پیمان برای محاسبه خسارت، مفاد زیر را مشخص میکند:
اگر قرارداد امضا شده بین طرفین پیرو شرایط عمومی پیمان نباشد بایستی نکاتی در قرارداد مبنی بر نحوهی محاسبه نرخ تاخیرات و تعیین خسارت ذکر شود که به آن شرایط خصوصی میگویند.
مبلغ باقی مانده چیست؟
همانطور که در بخش قبل هم به آن اشاره کردیم، تمام فرایندهای محاسباتی تعیین خسارت در شرایط عمومی، بر اساس مبلغ باقی مانده میباشد. برای محاسبه این مقدار تنها کافی است مبلغ پرداختی برای انجام کارهای پروژه تا آخرین روز را (مبلغ صورت وضعیت) از مبلغ پیمان کم کنید.
حتی در شرایط عمومی هم اگر در قراردادتان نکاتی مبنی بر نحوهی محاسبه و برخورد با تاخیر ذکر شده باشد اولویت با مفاد قرارداد است و مطابق با آن باید نسبت به تعیین مبلغ باقی مانده و پرداخت خسارت عمل کرد.
آیا هنگام کلیم در قرارداد پروژه های عمرانی میتوان مبالغ بیشتری را درخواست داد؟
پاراگراف ششم قانون شرایط عمومی پیمان بند ب، دو شرط برای درخواست خسارت بیشتر گذاشته است:
شرکت ملل آرمه به عنوان پیمانکار ساختمان در کشور با توجه به تجربهی چندین دهه در زمینه ساخت ساختمانهای صنعتی، تجاری و مسکونی، با آگاهی کامل از قوانین و فرآیندها در زمینه ادعا کردن در قرارداد پروژه های عمرانی میتواند به مشتریان خود کمک کند تا در صورت بروز تاخیرات در پروژههای ساختمانی، بهترین راه حلها را پیشنهاد دهد.